یکی از مهمترین و شایع ترین آسیب های فرش های دستی به شمار میرود که بدلیل عدم بی توجهی صاحبان این فرش ها ، سالانه فرش های دستباف زیادی دچار بیدخوردگی میشوند که متاسفانه به علت همین معضل بیدفرش بعضی از فرش های دستباف دیگر قابل ترمیم نیستند و هیچ ارزش و کارایی نخواهند داشت.
حشره بید چیست و از کجا آمده است؟
بید زدگی فرش از حشره بید به وجود می آید که حشره بید، پروانه کوچکی زرد رنگی به طول نه تا دوازده میلیمتر می باشد. پروانه های ماده در مدت طول عمر خود در محل تا خوردگی فرش یا منسوجات پشمی، تخم گذاری می کنند.
تخم های پروانه روی فرش به صورت لاور درمی آیند و برای رشد از پروتئین موجود در پشم تغذیه می کنند و با تنیدن تار بر روی پشم و حفر دالان هایی در داخل الیاف به بافت فرش صدمه میزنند.
لاور ها تبدیل به بید شده و دوباره بر روی فرش تخم گذاری می کنند و بدین ترتیب تعدادشان مرتبا افزایش می یابد به طوری که یک حشره بید قادر است پس از چهل نسل، حدود چهل و دو کیلوگرم پشم را نابود کند. این حشرات کوچک به صورت نامحسوس وارد خانه شده و از پرزهای قالی ها تغذیه می نمایند.
هوای مرطوب، فضایی تاریک، دمایی مناسب و کمی الیاف فرش محیطی کاملا مناسب برای چرخه موجوداتی مانند بیدها می باشد. تعداد زیادی از فرش های نفیسی که در گذشته بافته شده بودند و در اثر این آفت از بین رفته و نابود شده اند و تنها نامی از آنها باقی مانده است.
بیدها در میان تمام حشراتی که میتوانند به فرش آسیب برسانند از همه خطرناکتر و مضرتر هستند. این حشرات تمایل زیادی به تغذیه از پروتئین موجود در پشم دارند به همین دلیل اگر در میان الیاف فرش راه پیدا کنند به سرعت الیاف پشمی فرش را مورد حمله قرار داده و آن را از بین میبرند تا جایی که اگر به موقع اقدامات لازم جهت ار بین بردن بیدزدگی ها انجام نشود نهایتا تنها چله قالی یا فرش باقی خواهد ماند.
حشره بید پروانه کوچک زرد رنگیست که طول بدن آن معمولاً بین ۹ تا ۱۲ میلیمتر میباشد و سالی دوبار تولید مثل می کند یک بار در اواخر بهار و اوایل تابستان و یک بار هم در اواخر پائیز و اوایل زمستان. پروانه‌های ماده ای که در بین پرزها و الیاف فرش راه پیدا میکنند معمولا در طول ۲ تا ۳ هفته ی عمر خود چیزی حدود صد تخم می‌گذارند و از آنجاییکه رطوبت در رشد بیدها موثر است مشکل بیدزدگی را در شهرهای شمال کشور بیشتر میبینیم.
جالب است بدانید بیشترین خساراتی که در بیدزدگی به فرش وارد میشود توسط نوزادان بید صورت میگیرد چراکه این نوزادان برای رشد خود نیازمند پروتئینی هستند که در الیاف پشمی فرش وجود دارد. نوزاد بید آنقدر از پروتئین موجود در فرش تغذیه میکند تا خود نیز بالغ شده و شروع به تخم گذاری نماید ، بنابراین شانس ترمیم و اصلاح بیدزدگی با گذشت زمان ، کمتر و کمتر میشود.
چرا بیدخوردگی تنها در فرش های دستبافت پشمی رخ میدهد:
فرش های دستباف هم مانند فرش های ماشینی از الیاف متعددی تشکیل میشوند که یک نوع از این الیاف فرش های دستباف ، الیاف پشم است.اصولا تغذیه بید ها از پروتئین کراتین موجود در الیاف پشم فرش های دستبافت است و این پروتئین تنها در این الیاف یافت میشوند. در صورتی که این پروتئین در الیاف مصنوعی فرش های ماشینی مثل: آکیریلیک ، پلی استرو … به هیچ عنوان وجود ندارد پس طبیعی است که حشره بید آنها را مورد تهاجم قرار نخواهد داد.
چگونه بفهمیم که فرشمان دچار بید خوردگی شده است:
برای اینکه بفهمید آیا فرشتان دچار بیدخوردگی یا بید زدگی شده است چند راه وجود دارد که به راحتی میتوانید خودتان به آن پی ببرید.
هنگامی که فرش دستبافت شما دچار بیدخودگی میشود کاملا بیخبر هستید و زمانی که شما شک میکنید فرشتان دچار بید خوردگی شده از یکسری از روش ها و علامت هایی که در فرش ظاهر میشود به طور کامل میتوانید بفهمید فرشتان را بید خورده است یا خیر و بر این اساس میتوانید بهترین اقدام را انجام دهید.
– بید فرش دقیقا ازپشت فرش شروع به نفوذ به درون فرش دستبافت میکند و آسیب را از پشت فرش آغاز مکند و شروع به خوردن گره های موجود در بافت فرش میکند به طوری که شما اگر پشت فرش را برسی کنید متوجه خواهید شد در بعضی از قسمت ها بافت فرش خورده شده است.
– پس از اینکه بید فرش از پشت نفوذ کرد در اثر خوردن گره های پشتی بافت فرش ، لارو حشره بید به درون فرش نفوذ کرده و در انتهای الیاف قالی مستقر میشود (در حقیقت لاور حشره هیچ گاه در سطح پرزهای قالی دستبافت قرار نخواهد گرفت ) و این بار شروع به خوردن الیاف رویی فرش میکند.( طوری که الیاف و پرز های ناحیه خورده شده سست شده وبه راحتی کنده میشوند) و این عمل را تا زمانی تکرار میکند که بافت و نقشه آن ناحیه کلا از بین میرود.
گاهی اوقات این الیاف این قدر سست میشوند که در اثر جارو کردن ،این پرز ها به راحتی کنده میشوند.
پس از اینکه متوجه شدیم فرش دستبافتمان دچار بیدخوردگی شده است چه اقداماتی باید انجام دهیم
۱- اگر بید خوردگی فرشتان بسیار کم و ناچیز بود ( در حد دو یا ۳ ناحیه در فرش در ابعاد بسیار کوچک) برای جلوگیری از پیشرفت بید ها ، خسارات و صدمات بیشتر سریعا آنرا به یک رفوگر متخصص جهت تعممیر و رفو بسپارید.
۲-اگر بیدخودگی فرشتان در ابعاد بسیار زیادی بود.۳ کار باید انجام دهید(به ترتیب):
- ابتدا باید تمام فرش را سم پاشی کنید
- سپس فرش دستبافتتان را به یک قالیشویی معتبر که در این زمینه تخصص دارد بسپارید.
- در این مرحله فرش را جهت رفو و تعمیر به یک رفوگر کاربلد تحویل دهید.
ضدبید کردن فرش و ماهیت فرش‌های ضد بید
در ابتدا بایستی مواردی که سبب پیشگیری از بیدزدگی فرش میشوند را در نظر داشته باشیم. برای نگهداری از فرش بایستی مکانی را انتخاب کنیم که شرایط گفته شده در بالا را داشته باشد. یعنی محیطی را انتخاب نیم که از لحاظ رطوبت، دما، نور و تهویه‌ی هوا مناسب باشد. همچنین فرش را به صورت مرتب تمیز نگه داریم و از مواد ضد بید مناسب استفاده کنیم.
از مواد ضدبیدی که امروزه قابل استفاده هستند، می‌توان به نفتالین، بنزن، کافور، تنباکو و توتون اشاره کرد. که معروف ترین این مواد نفتالین است.
در نهایت اگر با رعایت این موارد نیز متوجه خرابی فرشتان شدید بایستی فرشتان را از رو در محیط باز سمپاشی کنید. برای این کار سم‌های مختلفی در بازار موجود هستند که میتوانید از انها استفاده کنید. پس از سم پاشی بایستی فرش را به مدت ۲۴ ساعت به صورت لوله شده نگهداشته و پس از این مدت فرش را باز کرده و در محیط آزاد قرار دهید. پس از اینکه بوی سم در محیط باز از بین رفت فرشتان را به یک رفوگر ماهر بسپارید تا خرابی‌های ناشی از بیدخوردگی را ترمیم کند.
سم بید کش
معرفی سم: این سم حشره کش ضد بید یک آئروسل با بوی ناچیز بوده و به حالت اسپری اعمال می گردد. پست اکسپرت یک حشره کش ضد دافع برای بیدها است. یعنی بیدها بدون اینکه بتوانند آن را بو یا حس کنند